Podstawowe pojęcia:
Złotnik,
To dziedzina rzemiosła artystycznego ,rzemieślnik produkuje i naprawia biżuterię ze złota, srebra oraz przedmioty wykonane z metali szlachetnych. Zawód złotnika jest jednym z najstarszych rzemiosł metalowych i wymaga manualnych i artystycznych umiejętności.
Złotnik musi posiadać umiejętności pozwalające na pełną obróbkę metalu. Metal jest przez złotnika topiony, odlewany, walcowany. Biżuterię wykonuje z zastosowaniem metod takich jak kucie, lutowanie, nitowanie, zgrzewanie, grawerowanie i znakowanie. W biżuterii przez siebie tworzonej oprawia również kamienie jubilerskie. Złotnictwo posługuje się technikami takimi jak: odlewanie, trybowanie, rycie, repusowanie, granulacja, złocenie.
Cechami dobrego złotnika są :
- zdolności artystycznie
- sprawność manualna
- uczciwość
- dokładność, cierpliwość i sumienność
Jubiler,
Jubilerem zwykle określa się osobę znającą się na biżuterii, prowadzącą lub pracującą w sklepie specjalizującym się w sprzedaży biżuterii i zegarków. Nazwy złotnika i jubilera są często mylone. Jubiler przede wszystkim sprzedaje, doradza, ocenia. Nie zajmuje się jednak bezpośrednio tworzeniem biżuterii, jej naprawą, czy serwisem (chyba że jest zarazem złotnikiem).
Jubilerem może być określany także punkt specjalizujący się w sprzedaży biżuterii złotej i srebrnej.
Grawer ,
Grawerowanie jest jedną z wielu gałęzi metalurgii. Jedna z najdawniejszych technik zdobienia wyrobów artystycznych (metal, kości, kamień, szkło). Grawer do wykonywania swojej pracy korzysta ze specjalnych narzędzi pozwalających „ryć” w materiale.
Do grawerowania ręcznego służą rylce grawerskie (sztychle). Obecnie coraz częściej korzysta się ze specjalistycznych maszyn i urządzeń automatyzujących pracę grawera.
Grawer klasyczny powoli staje się zawodem niszowym.
Metale szlachetne ,
Jest to zwyczajowa nazwa metali odpornych chemicznie, do których zazwyczaj zalicza się platynowce (ruten, rod, pallad, osm, iryd i platynę) oraz dwa metale z grupy miedziowców: srebro i złoto. Metale szlachetne zaliczają się do metali nieżelaznych ciężkich (o ciężarze właściwym pow. 3,6).
Ich zaletą jest że bardzo słabo reagują z innymi pierwiastkami, przez co prawie nie ulegają korozji. Nie roztwarzają się też w większości kwasów, nie reagują z wodą, ani z gorącą parą wodną. Są odporne na działanie stężonego kwasu solnego i innych kwasów beztlenowych. Ponieważ nie wypierają wodoru z kwasów, ulegać mogą jedynie działaniu kwasów utleniających lub mieszanin kwasów z czynnikami utleniającymi np. większość z metali szlachetnych można rozpuścić w wodzie królewskiej.
Woda królewska ,
Mieszanka stężonego kwasu solnego i azotowego w stosunku objętościowym 3:1. Ma bardzo silne własności utleniające. Roztwarza złoto, platynę, pallad i inne metale szlachetne oraz inne odporne chemicznie metale . Odporne na jej działanie są rod, osm, wolfram i tantal oraz iryd.
Kamienie szlachetne ,
Nie ma ogólnie obowiązującej definicji kamienia szlachetnego. Nazwa ta określa wartościowe i bardzo rzadko spotykane, czyste, jednorodne i przezroczyste odmiany niektórych minerałów i skał. Łączy je szczególne piękno i możliwość wykorzystania w celach jubilerskich.
Piłowanie ,
To obróbka wykończeniowa powierzchni, która polega na skrawaniu z obrabianej powierzchni cienkiej warstwy o grubości od 0,01 do 1 mm. Czynność tą wykonuje się ręcznie rożnymi rodzajami pilników. Piłowanie stosuje się w celu usunięcia niepożądanych nadlewów oraz nadania odpowiedniego kształtu obrabianemu wyrobowi.
Szlifowanie ……………………………………………..
Jest obróbką wykończeniową powierzchni za pomocą narzędzi ściernych. W jej wyniku uzyskuje się duże dokładności wymiarowe i kształtowe oraz małą chropowatość. Szlifowanie jest wykonywane na maszynach zwanych szlifierkami w których narzędziami skrawającymi są ściernice. Czynność szlifowania można również wykonać ręcznie. Ściernice oraz papier ścierny wykonane są najczęściej z: korundu, diamentu, węglika krzemu lub węglika boru.
Polerowanie ……………………………………………
W ten sposób nazywamy obróbkę wykończeniową, która ma na celu uzyskanie żądanej gładkości i połysku powierzchni przedmiotu polerowanego wykonanego najczęściej z metalu, szkła, tworzyw sztucznych. Czynność ta zazwyczaj wykonywana jest za pomocą miękkich (filcowych lub bawełnianych) szczotek i tarcz z użyciem środka ściernego (np. pasty polerskie).
Oprawianie kamieni
Jest to sposób umieszczenia kamieni (w szczególności szlachetnych) w przedmiotach ozdobnych. Oprawa polega na mechanicznym nałożeniu metalu na kamień w celu unieruchomienia go w określonym miejscu w przedmiocie.
W miejscu w którym ma znajdować się kamień przygotowywane jest specjalne gniazdo dopasowane do dolnej części kamienia, oraz elementy dociskające kamień do podłoża. Po ułożeniu kamienia w gnieździe jest on z góry dociśnięty metalem przez złotnika za pomocą specjalistycznych narzędzi.
W zależności od rodzaju kamienia i koncepcji projektanta stosowane są różne rodzaje opraw. Podstawowe to: kasty, korny, pazury.
Odlewanie
Jest technologią polegająca na zalewaniu uprzednio przygotowanej formy ciekłym materiałem, najczęściej stopem metali, ale również gipsem, woskiem czy tworzywami sztucznymi oraz takim sterowaniu procesem krzepnięcia lub reakcji chemicznej tężenia odlewu, aby otrzymać wyrób o odpowiedniej strukturze i właściwościach.
W przypadku biżuterii formy gipsowe zalewamy ciekłym złotem lub srebrem. W naszej firmie czynność ta odbywa się w odlewarce indukcyjnej w osłonie argonu.
Forma gumowa
Forma wykonana z gumy silikonowej z wewnętrznym kanałem dokładnie odwzorowującym model wzorcowy. Dzięki niej możliwe jest wykonanie woskowych kopii modelu i powielanie go w wielu egzemplarzach.
Model wzorcowy zostaje zaciśnięty w specjalnej ramce pomiędzy dwoma elementami wyciętymi z gumy silikonowej. Całość umieszczamy w prasie ciśnieniowej, w temperaturze pomiędzy 110 – 180 °C (w zależności od rodzaju gumy) w czasie 60-120 minut. Guma silikonowa wulkanizuje się dolegając do całej powierzchni znajdującego się wewnątrz niej modelu wzorcowego. Po ostudzeniu ramki złotnik skalpelem rozcina gumę wyciągając z jej wnętrza wzorzec.
Model woskowy
Odwzorowany w formie gumowej przedmiot wykonany z wosku odlewniczego. Służy on do wykonania formy odlewniczej metodą traconego wosku.
Forma odlewnicza
W naszym przypadku jest to to zespół elementów które tworzą wnękę odpowiadającą kształtem odlewowi i układowi wlewowemu przeznaczonym do wypełniania ciekłym metalem. Wykonywana jest przez zalanie w stalowej kuwecie masą odlewniczą (specjalny rodzaj gipsu) modeli z wosków i żywicy sklejonych do woskowego rdzenia w formie drzewka (stad nazwa choinki), a następnie wytopieniu ich w procesie wypalania formy.
Dzięki temu otrzymujemy wytrzymałą formę z utwardzonego gipsu z systemem kanałów wewnątrz w pożądanych kształtach do której zalejemy roztopiony stop złota lub srebra.
Efekt końcowy procesu odlewniczego. Odlana choinka ze złota. Widać na niej wszystkie wyroby, które następnie zostaną odcięte i pójdą do produkcji.
Wyroby odcięte od trzpienia choinki.
Narzędzia:
Stół złotniczy
Zazwyczaj wykonany z drewna liściastego o solidnym grubym blacie z półkolistym wycięciem. W wycięciu mocowane są uchwyty do mocowania fajnagla, ewentualnie innych uchwytów jubilerskich. Pod wycięciem znajduje się szuflada, lub fartuch skórzany do którego opadają opiłki z obrabianego przedmiotu.
Fajnagiel
Drewniany kołek mocowany do stołu jubilerskiemu na którym obrabiany jest wykonywany wyrób.
Kształtownice (tzw. anki)
Narzędzia służące do nadawania przedmiotom kształtów wypukłych, lub półkolistych.
Kula grawerska
Jest narzędziem służącym do mocowania przedmiotów przeznaczonych do obróbki grawerskiej. Można w niej również mocować przedmioty w których osadzane są kamienie. Jest wykonana w kształcie kuli, którą w górnej części ukształtowano tak by otrzymać imadło. Dolna kulista część umieszczona w specjalnym gnieździe (zazwyczaj wykonanym ze skóry lub tworzywa) pozwala na ustawianie kuli grawerskiej pod dowolnym kątem. Dzięki temu grawer z jednej pozycji ma dostęp do wszystkich elementów grawerowanego przedmiotu. Ciężar kuli (są wykonane ze stali) zapewnia im stabilność.
Perelnik
Miech
Palnik gazowy
Walcarka
Powiększarka
Puko
Prasa wulkanizacyjna
Woskownik
Rodowanie
Rozcinanie gum
Podczas tworzenia słownika korzystaliśmy z następujących źródeł:
- Żródła własne (materiały firmowe, skrypty szkoleniowe, materiały producentów maszyn i urządzeń)
- Franciszek Zastawniak „Złotnictwo i probiernictwo”
- Stanisław Mas i Tadeusz Moliński „Grawerstwo”
- Tadeusz Władysław Dylak „Złotnik, zawód jakich mało”
- Wiesław Heflik, Lucyna Natkaniec-Nowak „Gemmologia”
- Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak „Miary masy kamieni jubilerskich i oprawionych”
- Walter Schuman „Kamienie Szlachetne i ozdobne”
- Walter Schuman „Minerały świata”
- http://pl.wikipedia.org
- http://bizuteria-wec.pl/slownik-pojec-zlotniczych-i-jubilerskich/
Jubiler Legnica > blog, biżuteria, moda, styl, porady, ciekawostki 